martes, 28 de febreiro de 2017

SENSACIÓNS


Ás veces unha sensación ofrécenos máis que un pensamento. Cando menos pode proporcionar ao proceso de aprendizaxe do mundo e da construción permanente da personalidade, datos dabondo como para substanciar unha liña de acción determinada. Neste último fin de ano, na azotea que mira xa ao amencer do ano dezasete, xuntei un lote de sensacións. Disque se perdes a capacidade de asombro das un paso firme ao estado toxo. Disque mantela ou recuperala, ven sendo coma ser novo de novo. Como ter eses ollos coma pratos da infancia nos que vai entrando coma unha fervenza cálida o río do coñecemento da vida. Insaciables. Pozo sen fondo do querer saber, máis, ser, máis, mellor. Vivir debe ser iso.

Non mal vivir, como o que nos obrigan a facer quen decide por nós sobre cuestións que acaban afectando á vida cotián, para mal, e das que no seu momento non temos a impresión inicial de que sexan tan importantes, son cousas dos políticos... dicímonos.

A orde que regula aquel servizo, desenvolvendo a lei xeral, que no seu momento foi aprobada alí, naquel curruncho, sen pena, gloria ou explicación. Cousa que tampouco pedimos ate que nos chega ao peto. 

Non mal vivir, deixando voluntariamente -acéptanse aspas- de lado ou no curruncho, aquelas cousas nas que si cremos, as que nos fan sentir de verdade felices enteiros, vivos, esquecendo o tempo que é para estar con quen queremos, con quen nos quere, mirando a outro lado cando a violencia, a inxustiza, a indecencia pasa ao noso carón.

Sensacións de ser voluntarios do abandono. Do individual e do colectivo. Seica agora xa non está de Ikea, perdón, de moda, pero canta falta nos fai a psicanálise. Non nas pautas ortodoxas de práctica de diván, pero cando menos no que suporía o auto-coñecemento psicolóxico. Non me analices!, escoitas dicir de cando en vez nas relacións. Como que non? Se é que nin entendemos minimamente como é que funcionan os resortes da personalidade que nos moven a escoller branco ou negro.

Escapamos minimamente do esquema da ética baseado no concepto do pecado e a culpa, pero seguimos a ser febles en canto a aceptación da comparación instrutiva. Temos medo a descubrir as nosas debilidades ante os demais. Os nosos medos, eivas, inseguridades. Basicamente porque asumimos a idea da perfección mediática do ser humano moderno. Sendo que non hai por onde collernos... E porque na competencia vital, todos queremos ser lobos e actuar como lobos. Pero claro que é un sistema de protección, para non saír danados na revelación nin danar a relación. Quitando os que simplemente non lles presta mirarse dentro, ou non teñen necesidade de facelo, claro está. E seguro que hai ámbitos onde non é posible facelo.

Pero en algúns, onde exista un certo grado de intimidade, entre iguais, non só é preciso para o propio coñecemento senón para o avance e crecemento da propia relación.

Non estou circunscribindo isto só a relación de parellas, por se alguén o está a pensar. Os grupos de relación social, que se constitúen por un interese común, poderíanse desenvolver nos mesmos termos. So que ate agora, entendemos o concepto de intimidade como algo individual ou dual. Excepcionalmente con outra cifras. Pero é que a intimidade compartida sucede a partir dun determinado momento  de relación, pero ten (ou pode ter) gradacións diversas. E na mesma gradación pódense establecer as reflexións compartidas. Unha dinámica así definida nun colectivo, pode desembocar en ruptura, cando as resistencias individuais non son quen de ser superadas polo obxectivo compartido.

Pero se avanzan, Eureka! Cohesión. Estabilidade. Fortaleza. Vínculos indestrutibles.

E ao tempo que se traballa interiormente en grupo, non deixas de practicar a análise da realidade que che tocou vivir. E aquí empezas a topar con todo tipo de cousas. E cunha soa. A realidade no mundo moderno actual ten múltiples caras. Na aparencia. Nas formas. Pero se o miras ben a fondo, todo son dialectos. Pequenas variantes dun mesmo modelo único. Só na esencia, cada vez máis en eidos marxinais, na gradación da globalización comercial, atopas verdadeiras identidades culturais, sociais, económicas.

Como a ese pensamento único resúltanlle molestas as diferencias, intenta a absorción de prácticas e a asimilación de conceptos, cos parámetros da consecución de resultados económicos, sen outro obxectivo que limpar de obstáculos a actividade capitalista. Sucede que unha identidade extraída do seu contexto deixa de ter vida e remata esmorecendo ate apodrecer. E cando non consigue o que busca con sistema Borg, entón usa o do exterminio. A invasión cultural, etnográfica, económica, política, militar. A colonización dos costumes. A aniquilación da historia. E finalmente, ou a un tempo, o esmagamento físico dos territorios e as persoas. En algúns casos de xeito sutil, estratexicamente sutil, cando se produce en sociedades do primeiro mundo onde aínda pode haber resistencia da sociedade civil, se é que existe, aló onde exista. Cando o proceso prodúcese en territorios que non pertence ao primeiro mundo, primeiro disparan e logo preguntan. Fogares rotos, familias desmembradas. Persoas feridas. Persoas mortas. Fin do posible problema.

Como mudar esas prácticas? Cal é dende a perspectiva dun individuo que vive a súa vida nunha vila calquera deste País, coas súas penas e alegrías, o xeito de contribuír a un cambio de modelo de relación? Se quere, ou lle apetece, claro. Eu diría que comezando polo coñecemento do medio. Estar vivo socialmente aquí. Recoñecer primeiro o que sucede en si mesmo. Logo nas relacións que establece cos membros do seu fogar vital, a familia. No portal. No barrio ou na parroquia. Nas agrupacións nas que lle corresponda unha parte, por motivos profesionais, económicos, culturais, educativos. Non todo o mundo poderá adicarlle tempo a cada unha desas cousas. Quizais sería cuestión de empezar por iso que chaman conciliación. Eu vouno definir como dereito a ter tempo teu. Algúns poida que o aproveitemos para estar tres horas diarias en silencio, como dis que fai a Verdú. Mirarse un pouco as tripas. Pensar en positivo en se precisamos unha ITV da personalidade. Das condutas, dos hábitos. Despois empezando a chamarlle ás cousas polo seu nome propio e apelidos, e recuperar conceptos que caeron en desuso. Identificar no mundo social as diferencias, as incoherencias, as inxustizas. Por exemplo, recoñecer que hai quen ten e hai quen non ten, para vivir digo. Pensar en se existe xustificación de que así sexa ou se o que hai no mundo debera ser para todas, sen paliativos nin escusas. Eu sigo crendo naquilo de a terra para quen a traballe. Agora que todo o mundo aceptou en silencio o capitalismo como única práctica económica válida, e a única que pode ofrecer resultados aceptables para unha maior cantidade de poboación, xa ninguén fala de clases sociais. Ou case que ninguén. E acúñase o de interclasismo. Confundimos o establecemento de relacións humanas coa posibilidade da superación da loita de clases. Agora víñaseme á cachola a película aquela, Grand Canyon.....

Seguen a existir clases sociais, en termos económicos con claridade. A distribución da riqueza que o mundo occidental gozou parcialmente durante os anos da posguerra mundial, tivo unha orixe posiblemente política nas teorías socialdemócratas, cheas de boa intención social, pero que foron elevadas como sentido común polo poder económico na procura da ampliación dunha base de clases medias, podentes relativamente, fornecidas masivamente por traballadores intelectuais que suplían aos industriais cada vez en maior medida, a xeito de facilitar a recuperación do comercio en termos interiores e sobre todo coñecedores de que a comodidade está moi próxima ao adormecemento social. A par desenvolvéronse condicións de estabilidade e apertura para ampliar progresivamente os nichos e os territorios de negocio económico. Mesmo inventando outros nichos. O obxectivo compartido era tamén a eliminación das alternativas económicas, tirando proveito da condición humana. A guerra fría gañouse economicamente, pero non so na grande economía, afogando Estados que poderían ter capacidade de desenvolverse individual e colectivamente noutro sistema. Tamén conseguindo que as súas poboacións cobizaran - envexaran- o que estaba doadamente ao alcance das outras. Conseguido isto, non habería resistencia cando fora chegada a hora de cambiar. Foi tan ben feito o traballo que algúns dos antigos países socialistas son agora o paradigma do capitalismo salvaxe. Non queda outra entón que asumir un mundo capitalista e supostamente democrático? Na teoría diría que non. Claro que hai alternativas. Na práctica, diría que si. No mundo que coñezo non hai necesidade de tal cousa. Non hai interese tampouco, entendido como a disposición á acción colectiva organizada a prol dun modelo social e económico diferente, con todas as renuncias e todos os esforzos necesarios para conseguilo. Noutros mundo non che sei, pero parecería que non se identifican as situacións de violencia, inxustiza e miseria cos intereses do mercado. Facemos guerras, pero contra falsos inimigos.

O futuro que soñabamos gozar neste século, non quere chegar. As tecnoloxías avanzan ofrecéndonos cada vez máis solucións a problemas que non tiñamos. En moitos casos supérannos, na nosa capacidade para manexalas, xa non falemos de entendelas. Pero as capacidades humanas non progresan na mesma medida. Seguimos a ter só cinco dedos en cada man, con sorte. Non damos pasado ao ollo composto para poder atender a varias pantallas a un tempo. E hai que comer, beber, caghar, mexar e durmir, aínda. Mesmo con drogas de deseño tipo licor café de garrafa non damos aumentado substancialmente a nosa capacidade de análise e comprensión do que somos e o que percibimos. Se houbera, como din algúns, a perspectiva de que o uso da tecnoloxía, non a tecnoloxía en si mesma, puidera ter a consecuencia de que algo sucedera no proceso de evolución das capacidades do cerebro humano, a xeito de O Cortador de Céspede, poida que chegaramos a algo máis e foramos quen de dar respostas prácticas as cuestións que agora non somos quen de resolver, no persoal e no colectivo. Sen contar con esa posibilidade, só intúo un camiño: educar doutro xeito ás novas xeracións. E para o presente, aprender a analizar, entender e construír pensamentos de xeito agrupado. Un concepto que debera empapar tamén o deseño de ese novo modelo de educación. Entón si que poderíamos recuperar ese concepto tan manido e recorrente para cando non atopamos outras respostas estruturadas, que chamamos sentido común.

Seica agora é moda falar diso do pacto educativo. Vou sinalar algo que debera ser obvio. Non son os políticos os que deberan levar a iniciativa nesta cuestión. Si que terán que participar, necesariamente, porque é o seu traballo e cometido xestionar o ben común, pero este pacto tería que ser de carácter social, e nel terían que ter a palabra principal os colectivos que forman parte fundamental da comunidade educativa: o profesorado, os teóricos da educación, as familias. As agrupacións profesionais de docentes e teóricos. As agrupacións representativas dos colectivos das familias, asociacións de nais e pais e de alumnado. En segundo plano os sindicatos e as empresas, as organizacións de consumidores, os medios de comunicación, os colexios profesionais varios, as entidades sociais, ONGs, colectivos medio-ambientais. Finalmente serían os lexisladores quen deberan recoller o que todo este conglomerado social indicase, para aplicalo nunha lei e nas correspondentes medidas para o seu desenvolvemento. Medidas que afectarían a tal cantidade de cuestións que suporían unha reconstrución da vida social.

Pero faltan arrestos para facelo. Unha poboación maioritariamente envellecida non adoita estar polo risco. Máis ben pola estabilidade e a -suposta- seguranza. Houbo unha primavera na que puido suceder, pero os froitos do verán murcháronse antes de seren recollidos da árbore. Non existe unha maioría social que reclame un proceso así, diría que nin unha minoría, diría que nin neste pequeno País. A tendencia do mundo mundial tampouco pinta ben nesa liña. Máis ben na de perder liberdades colectivas para protexer dereitos individuais. O escenario perfecto para quen non ten máis que un interese: o tanto por cento de beneficio.

Xa que logo, entramos a un 17 adolescente que prolongará a súa condición indefinidamente cando non sexa que volva a etapas máis de satisfacción oral. Quen estea por outras dinámicas, non lle vai quedar máis que xuntarse cos afíns, refocilarse na súa endogamia e intentar dar mostras vitais de outros xeitos de facer as cousas. Non, non estou sendo Schopenhauernista. Sigo a preferir o positivismo humanista de Bertrand. Entre outras cousas porque xa nos avisou. Mellor dito, explicou unha realidade nun tempo que parece que non foi para adiante en moitos eidos, especificamente no desenvolvemento humano, como individuos, como grupos.
Seguimos nos milnovecentos e pico.
Haberá que intentar vinteunear.


30/12/16